Αρχική Forum
Ρωτήστε κάτι
Προσωπικές Συζητήσεις
Πανελλαδικές
Αγγελίες
Συνδεδεμένοι Χρήστες
Λίστα Αποκλεισμένων
Υπεύθυνοι του Forum
e-steki
Mr. Crowley
Διάσημο μέλος
Ο Mr. Crowley αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Φοιτητής. Έχει γράψει 3,046 μηνύματα.
10-12-11
20:21
Ι
«Στην πραγματικότητα δεν έχει απομείνει πρωτογενής φτώχεια σε αυτή τη χώρα. Όπου υπάρχει φτώχεια, υπάρχει επειδή οι άνθρωποι δεν ξέρουν πώς να προϋπολογίσουν την οικονομική τους δραστηριότητα, δεν ξέρουν πώς να ξοδέψουν τα κέρδη τους κι έτσι το μόνο που τους απομένει είναι το πραγματικά σκληρό, δομικό ελάττωμα του χαρακτήρα και της προσωπικότητας τους.»
Μάργκαρετ Θάτσερ
Σήμερα φαντάζουν λίγο μακρινές εκείνες οι εποχές της νεοφιλελεύθερης αισιοδοξίας , τότε που ο θατσερισμός με ένα διάταγμα κήρυξε την παύση της ταξικής πάλης και την εξαφάνιση των ίδιων των κοινωνικών τάξεων, με τον συνακόλουθο θρίαμβο του ατομοκεντρισμού1 . Μοιάζει μακρινή και η εποχή του Φράνσις Φουκουγιάμα, με το τέλος της Ιστορίας και τον Τελευταίο Άνθρωπο , με τον παγκόσμιο θρίαμβο της φιλελεύθερης δημοκρατίας, της ένοπλης επανηθικοποίησης του πλανήτη που κήρυξε η δυναστεία Μπους για να επιβάλλει τις ιερές αρχές των “αυτορυθμιζόμενων αγορών” που ρέει άφθονο το μέλι και το γάλα(τα κέρδη και το αίμα). Ο καπιταλισμός εμφανίστηκε τότε ως η μόνη λύση στον καλύτερο δυνατό κόσμο, σε έναν κόσμο που έγινε πιο ελεύθερος μετά το ξεθεμελίωμα των διδακτοριών του “υπαρκτού σοσιαλισμού” . Η αισιοδοξία των υμνητών του κοινωνικού Δαρβινισμού (της αγγλοσαξονικής εκδοχής του για την ακρίβεια)2 ξεχάστηκε πια μετά το ξέσπασμα της κρίσης το 2007-2008 και η θατσερική αμετροέπεια θάφτηκε κάτω από τις στάχτες της Τσαβικής Άνοιξης3.
Η αισιοδοξία τους χάθηκε, όχι όμως και το θράσος τους. Για μια ακόμη φορά οι συστημικοί αναλυτές και άλλοι περιώνυμοι ψιττακοί μας παρουσιάζουν την πραγματικότητα αντεστραμμένη, με τα πόδια πάνω και το κεφάλι κάτω. Τις πταίει; Μήπως τα golden boys με την απληστία τους; Ή μήπως η ανεπάρκεια του πολιτικού προσωπικού; Φταίνε οι τζογαδόροι των χρηματιστηρίων ή οι ανεύθυνοι πολίτες που εθίστηκαν στον υπερδανεισμό; Φταίει ο Θεός που μας μισεί;
Οι συστημικοί παπαγάλοι παρουσιάζουν ως αιτίες τα αποτελέσματα: οι γλισχροι και διεφθαρμένοι πολιτικοί, οι ανεύθυνοι συνδικαλιστές, οι ανώριμοι πολίτες και οι άπληστες αγορές δημιουργούν μια απλή οικονομική κρίση, μια κακή παρένθεση. Αρκεί η επανηθικοποίηση του καπιταλισμού και οι κοινές θυσίες όλων ημών (αφού μαζί τα φάγαμε!) για να ξανατοποθετηθεί το τρένο στις ράγες .
Η αλήθεια, όμως, είναι πως ο καπιταλισμός περνά την πιο βαθειά κρίση της πρόσφατης ιστορίας, ίσως βαθύτερη και από το κραχ του 1929, η οποία είναι μια κρίση δομική και συστημική, μια τυπική κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων και υπερπαραγωγής εμπορευμάτων. Δεν μπορούμε, όμως, να μιλάμε για μια απλή “ οικονομική κρίση”, για ένα τεχνοκρατικό πρόβλημα, αλλά για μια ΚΑΘΟΛΙΚΗ κρίση αναπαραγωγής του καπιταλισμού , που αγγίζει όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, κάθε πλευρά των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων, ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες μορφές που παίρνει κάθε φορά, μορφές που απλώς είναι διαφορετικές όψεις της ίδιας κρίσης (κρίση χρέους των νοικοκυριών, χρηματοπιστωτική κρίση, χρηματιστηριακά κραχ, κρίσεις εθνικών/κρατικών χρεών, κρίση του πολιτικού εποικοδομήματος, οικολογική ή επισιτιστική ή ενεργειακή κρίση κτλ).
Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε τα έτη 2007-2008 μετά την κατάρρευση της αγοράς των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων (subrimes) στις ΗΠΑ και συνεχίζεται ως τις μέρες μας συνεχώς μετασχηματιζόμενη, αφού ζούμε ήδη το πέμπτο έτος ύφεσης ή αναιμικής ανάπτυξης. Για να κατανοήσουμε καλύτερα όμως το σήμερα πρέπει να επιστρέψουμε για λίγο στην δεκαετία του 1970.
Η αριστερά του κεφαλαίου με τα συνηθισμένα της κλαψουρίσματα αναπολεί νοσταλγικά τον ειδυλλιακό χρυσό αιώνα του κεϋνσιασμού και ξορκίζει μετά βδελυγμίας το φάντασμα του νεοφιλελευθερισμού. Στο μεταφυσικό ντελίριο παρουσιάζει λίγο ως πολύ την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού ως μια απλή απόφαση άπληστων σκοτεινών κέντρων.
Στην πραγματικότητα, όμως, η νεοφιλελεύθερη διαχείριση του καπιταλισμού δεν προέκυψε αυθαίρετα, αλλά ήταν η απάντηση στην οριστική χρεοκοπία της κεϋνσιανικής διαχείρισης. Με κομβικό γεγονός την πετρελαϊκή κρίση του 1973 ξεκίνησε ένα πρώτος γύρος νεοφιλελεύθερης επίθεσης του κεφαλαίου και αναδιάρθρωσης της παραγωγής. Ο δύσκαμπτος φορντισμός αντικαταστάθηκε από την “εργασιακή ευελιξία” ,το προλεταριάτο κατακερματίστηκε και η εργατική δύναμη απαξιώθηκε. Το κεφάλαιο επιτάχυνε τη διεθνοποίηση του και επιχείρησε τη φυγή του προς τη χρηματοπιστωτική σφαίρα.
Όλη αυτή η μακρόχρονη διαδικασία (που φευγαλέα μόνο περιγράφηκε εδώ) δημιούργησε μια στασιμότητα των μισθών, δηλαδή ακόμα έναν κίνδυνο για ένα εκ νέου ξέσπασμα μιας κρίσης υπερσυσσώρευσης και υπερπαραγωγής4 . Η απάντηση ήρθε με τη διέγερση της κατανάλωσης μέσω του υπερδανεισμού (πάσης φύσεως δάνεια, πιστωτικές κάρτες, αγορές με δόσεις κλπ). Η τακτική της διόγκωσης της πίστωσης προς τις εργαζόμενες τάξεις έδωσε αρκετές ανάσες στον δυτικό καπιταλισμό, σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους, όπως το άνοιγμα νέων αγορών (μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ ή μέσω των “πολεμικών επενδύσεων”), η νεοαποικιοκρατία, οι ιδιωτικοποιήσεις κλπ.
Η τακτική του προσωρινού ξεπεράσματος αυτής της δομικής αντίφασης (στασιμότητα μισθών από τη μία και από την άλλη ανάγκη πώλησης των εμπορευμάτων για την αποφυγή κρίσης υπερπαραγωγής), τελικά προκάλεσε περισσότερα προβλήματα από αυτά που στην πραγματικότητα έλυσε, μετατοπίζοντας απλώς την κρίση : «Καθώς το κόστος του αμερικάνικου ονείρου», γράφει ο αμερικανός οικονομολόγος Richard Wolff : «διαρκώς αυξανόταν, ενώ δε συνέβαινε κάτι ανάλογο με τους μισθούς, τα νοικοκυριά δανειζόντουσαν πλέον όλο και περισσότερο(υποθήκες, πιστωτικές κάρτες, δάνεια για αυτοκίνητα, σπουδές). Τα χρέη συσσωρεύονταν στη βάση της στασιμότητας των πραγματικών μισθών. Αυτή η μη βιώσιμη πιστωτική φούσκα έσκασε το 2007[…] Από τη δεκαετία του 1970, τράπεζες ασφαλιστικές εταιρίες και hedge funds ήταν σε μια διαρκή κούρσα εφεύρεσης νέων κερδοσκοπικών εργαλείων για τα αυξανόμενα χρέη των αμερικάνικων νοικοκυριών. Αυτές οι χρηματοπιστωτικές κερδοσκοπικές διεργασίες ήταν πολύ πιο κερδοφόρες από τα εκτοξευμένα στα ύψη κέρδη των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων που διατηρούσαν στάσιμους τους πραγματικούς μισθούς των εργαζομένων ακόμα και ενώ η αυξανόμενη παραγωγικότητα απέφερε σε αυτές τις επιχειρήσεις περισσότερο προϊόν ανά εργαζόμενο. Τα τεράστια κερδοσκοπικά κέρδη παρότρυναν τους χρηματοπιστωτές να δανείζονται σε ένα αυτό-ενισχυόμενο σπιράλ που ήταν ακόμα περισσότερο απαλλαγμένο από τα επίπεδα χρέους των νοικοκυριών πάνω στα οποία ήταν βασισμένο. Η βάση όμως κατέρρευσε καθώς εκατομμύρια αμερικάνοι εργαζόμενοι δεν μπορούν πλέον να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Το ίδιο έγινε και με τις χρηματοπιστωτικές φούσκες που είχαν χτιστεί πάνω σε αυτά τα χρέη.»5
Η συνέχεια γνωστή :πακέτα διάσωσης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, κοινωνικοποίηση των ιδιωτικών ζημιών δηλαδή και ξέσπασμα κρίσεων εθνικών/κρατικών χρεών. Τα υπόλοιπα τα ζούμε στο πετσί μας…
Μια επιφανειακή προσέγγιση εύκολα μπορεί να ρίξει το φταίξιμο εξ ολοκλήρου στους “ανήθικους” κερδοσκόπους, διαχωρίζοντας την “καλή” πραγματική/παραγωγικήοικονομία από την “κακή” κερδοσκοπία. Στην πραγματικότητα όμως η κερδοσκοπία (ως αδιαχώριστο, τμήμα του καπιταλισμού και όχι ως τυχαίο προϊόν της δήθεν κακής χρήσης του) δεν είναι η πραγματική αιτία της κρίσης, αλλά αντίθετα : «είναι το αρχικό μόνο πεδίο πάνω στο οποίο εκδηλώνεται η κρίση του υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου. Η κερδοσκοπία δε συνιστά μια “παρα φύσιν” λειτουργία στο πλαίσιο του καπιταλισμού. Πρόκειται για εκδήλωση της ίδιας της φύσης και της νομοτελειακής λειτουργίας ενός συστήματος[…]» (Μπογιόπουλος)6. Στα “Κείμενα για την Οικονομία7 και την πολιτική” ο Ένγκελς σχολίαζε για την κρίση που ξέσπασε στα μέσα του 19ου αιώνα, με λόγια που είναι σα να γράφτηκαν σήμερα. « Όπως πάντα η ευημερία τροφοδότησε πολύ γρήγορα την κερδοσκοπία. Η κερδοσκοπία επέρχεται κανονικά σε περιόδους στις οποίες η υπερπαραγωγή βρίσκεται ήδη σε πλήρη ανάπτυξη. Προσφέρει στην υπερπαραγωγή τα προσωρινά κανάλια διοχέτευσης της, ενώ με αυτόν τον τρόπο επιταχύνει την εκδήλωση της κρίσης και εντείνει την ορμή της. Η ίδια η κρίση ξεσπά αρχικά στο πεδίο της κερδοσκοπίας και αγκαλιάζει αργότερα την παραγωγή. Όχι η υπερπαραγωγή, αλλά η υπερκερδοσκοπία – η οποία αποτελεί μόνο ένα σύμπτωμα της υπερπαραγωγής –εμφανίζεται, λοιπόν, στην επιφανειακή προσέγγιση ως αιτία της κρίσης. Ο μεταγενέστερος κλονισμός της παραγωγής δεν εμφανίζεται μόνο ως αναγκαίο αποτέλεσμα της ίδιας της προηγηθείσας έξαψής της, αλλά ως απλή συνέπεια της κατάρρευσης της κερδοσκοπίας».
Να γιατί η Αριστερά του Κεφαλαίου προσπαθεί να αναστήσει τη μούμια του κευνσιανισμού, εμμένοντας στην επιφανειακή και ηθικιστική προσέγγιση που χρεώνει την κρίση αποκλειστικά στην απληστία μιας χούφτας κερδοσκόπων (λες και υπάρχουν χασοσκόποι, όπως επιτυχημένα είπε ένας καπιταλιστής) και με τη διαχειριστική λογική ενός λογιστάκου προωθεί την (αυτ)απάτη ενός ηθικού καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο. Θέλει να συσκοτίσει το προφανές :η κρίση είναι βαθειά δομική, είναι βαθειά συστημική, είναι συνολική, είναι καθολική και όχι στενά “οικονομική” και η μοναδική έξοδος από την κρίση είναι η ανατροπή του καπιταλισμού…
ΙΙ
«Η ιδεολογία ασκεί αρκετή υλική εξουσία φροντίζοντας να μην παίρνονται στα πολύ σοβαρά οι εναλλακτικές ιστορικές αφηγήσεις. Είναι εύκολο για μας να φανταστούμε το τέλος του κόσμου. Θα δείτε πολλές ταινίες περί Αποκάλυψης. Όχι, όμως , το τέλος του καπιταλισμού»
Σλαβόι Ζίζεκ
Σήμερα βλέπουμε πως έχει ξεκινήσει μια νέα λυσσασμένη επίθεση του κεφαλαίου με αφορμή την κρίση: υπερεντατικοποίηση, επισφάλεια, ελαστικοποίηση, επίθεση στον άμεσο ή κοινωνικό μισθό, εμπορευματοποίηση κάθε ίχνους της ανθρώπινης ζωής, καταστροφή του ανθρώπινου και φυσικού περιβάλλοντος. Ένας νέος κύκλος συσσώρευσης πρέπει να ανοίξει , πατώντας επί πτωμάτων . Η όξυνση της επίθεσης ,όμως, δεν είναι μονομερής. Ένας παγκόσμιος ταξικός πόλεμος έχει ξεσπάσει, με νέα κινήματα να κάνουν την εμφάνισή τους πλάι στα παλιότερα. Κινήματα εν πολλοίς αντιφατικά, με αυταπάτες, που έχουν χάψει σε μεγάλο βαθμό τον ιδεολογικό μύθο της αιώνιας φύσης του καπιταλισμού και ρέπουν προς μια αβλαβή διαχείριση της διαμαρτυρίας. Σωστά προειδοποιεί ο Ζίζεκ , σε ομιλία του στο κίνημα κατάληψης της Wall street: «Να προσέχετε όχι μόνο τους εχθρούς, αλλά και τους ψεύτικους φίλους, που προσποιούνται ότι μας στηρίζουν, αλλά εργάζονται σκληρά για την εξασθένιση της διαμαρτυρίας μας. Με τον ίδιο τρόπο που πίνουμε καφέ χωρίς καφεΐνη, μπίρα χωρίς αλκοόλ, παγωτό δίχως λιπαρά θα προσπαθήσουν να μας σπρώξουν στην αβλαβή ηθική διαμαρτυρία[….] Έχουμε βαρεθεί τον κόσμο όπου το να ανακυκλώνουμε τα κουτάκια της coca cola, να δίνουμε μερικά δολάρια για φιλανθρωπικούς σκοπούς ή να αγοράζουμε καπουτσίνο του Starbucks, όπου το 1% πηγαίνει στους φτωχούς του τρίτου κόσμου, αρκεί για να μας κάνει να αισθανόμαστε καλά. Μετά την εξωτερική ανάθεση εργασιών και βασανιστηρίων, μετά την έναρξη της ανάθεσης των ερωτικών μας ραντεβού σε τρίτους από τα γραφεία συνοικεσίων, είδαμε ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα επιτρέψαμε ακόμα και τις πολιτικές μας υποχρεώσεις να ανατεθούν σε εξωτερικούς συνεργάτες-τις θέλουμε πίσω! »8
Στην παρούσα κατάσταση είναι αναγκαίο η συγκρότηση ενός κινήματος που θα προβάλλει ένα γνήσια αντισυστημικό περιεχόμενο, που θα στοχεύει στην ίδια την επανοικειοποίηση της ζωής μας. Ενός κινήματος με βαθειά αντιεξουσιαστική δομή, καθώς δεν είναι μονάχα ο καπιταλισμός που έχει βαρέσει φαλημέντο. Μαζί του έχει χρεοκοπήσει και η νεκρόφιλη Αριστερά, τόσο η ροζ που θέλει να αναστήσει τον Κέινς, όσο και ο μπολσεβικισμός που προσδοκά ανάσταση του πατερούλη Στάλιν. Μαζί με τον καπιταλισμό, χρεοκοπούν και οι εξουσιαστικές αναγνώσεις της ιστορίας που θέλουν την κοινωνική απελευθέρωση να επιβάλλεται από τα πάνω προς τα κάτω, μέσα από πεφωτισμένες κομματικές δικτατορίες. Η κοινωνική απελευθέρωση δεν είναι μια κατασκευή που επιβάλλεται από τους κατέχοντες την απόλυτη αλήθεια κομισάριους. Η κοινωνική απελευθέρωση είναι δημιουργία, είναι η εφαρμογή στην πράξη της δημιουργικής/επινοητικής δραστηριότητας των προλεταρίων, είναι η από τα κάτω λαϊκή αντενέργεια.
Για αυτό και στη παρούσα ιστορική στιγμή, που είναι κρίσιμη όσο ποτέ, πρέπει να ενδυναμώσουμε το μέχρι σήμερα ανεπαρκές αντιεξουσιαστικό κίνημα, χτίζοντας νέες αλληλέγγυες κοινωνικές σχέσεις, ανταγωνιστικές προς τις υπάρχουσες σχέσεις του φιλοτομαρισμού, της αλληλοφαγίας και του ανταγωνισμού (ενίοτε και “ελεύθερου”…)
Χρειαζόμαστε όσο ποτέ αντιδομές σε διαλεχτική σχέση με τους νέους κοινωνικούς αγώνες και τα αναδυόμενα κινήματα και όχι αποκομμένες νησίδες αυτοαναφορικότητας και ανακύκλωσης των εαυτών μας. Να μη μας τρομάζει η αντιφατικότητα των κινημάτων αυτών, αλλά ούτε και η δική μας αντιφατικότητα. Πέρα από μουχλιασμένες λογικές ʽʼεπαναστατικής καθαρότηταςʼʼ, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως δε θα μπορέσουμε ποτέ να πιάσουμε ψάρια αν δεν βρέξουμε κώλο.
Ο καπιταλισμός βρίσκεται στην άκρη του γκρεμού. Ας τον βοηθήσουμε να κάνει ένα βήμα μπροστά…
Σημειώσεις:
1. «Δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν μόνο άτομα», έλεγε η Μάργκαρετ Θάτσερ. Με την ίδια λογική, δεν υπάρχει καθόλου νερό, υπάρχουν μόνον δύο άτομα υδρογόνου και ένα άτομο οξυγόνου …
2. Σε αντίθεση με τον γερμανικό κοινωνικό δαρβινισμό (από τον Ερνστ Χέκελ ως τους ναζί) που βασίζονταν στη συγκρότηση ενός ισχυρού δικτατορικού κράτους, ο αγγλοσαξωνικός κοινωνικός δαρβινισμός βασίζεται στον “ελεύθερο ανταγωνισμό” και την ελαχιστοποίηση του ρόλου του κράτους, το οποίο περιορίζεται περισσότερο στον τομέα της καταστολής. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτού του νεοφιλελεύθερου “αντικρατισμού” είναι ο Γκρόβερ Νάρκουιστ: . «Δε θέλω να καταργήσω το κράτος, απλώς θέλω να συρρικνώσω τόσο πολύ το μέγεθος του, ώστε να μπορώ να το σύρω στο μπάνιο μου και να το πνίξω μέσα στην μπανιέρα» (βλ. Naomi Klein : “ Το Δόγμα του Σοκ,” εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη)
3. Τσαβική όχι από τον δημοφιλή ηθοποιό των stand up comedy Ούγκω Τσάβες , αλλά από την λέξη των Ρομά τσχαβο/τσαβός/chan, που σημαίνει παιδί. Στην Αγγλία με τη λέξη αυτή χαρακτηρίζονται υποτιμητικά τα παιδιά της εργατικής που φοράνε συνήθως αθλητικές φόρμες. Πρώτος ο τραγουδιστής της ροκ Φραν Χίλι , χαρακτήρισε την εξέγερση της αγγλικής προλεταριακής νεολαίας τον Αύγουστο του ʼ11 ως Τσαβική Άνοιξη, παραπέμποντας στην Αραβική Άνοιξη (βλ. Owln Jones: “Βρετανία :η εργατική τάξη πάει στην κόλαση”, στη ελληνική έκδοση της Le Monde Diplomatique, Ελευθεροτυπία, 9!10!11)
4. Γράφει ο Μαρξ για μια από τις πιο δομικές αντιφάσεις του καπιταλισμού : «Οι εργάτες σαν αγοραστές εμπορευμάτων έχουν μεγάλη σημασία για την αγορά. Η κεφαλαιοκρατική όμως κοινωνία έχει την τάση να περιορίζει στο κατώτερο όριο την τιμή του εμπορεύματος της(της εργατικής δύναμης) όταν αντικρίζει τους εργάτες ως πουλητές. »Η υπερδιόγκωση του υπερδανεισμού υπήρξε ως ένα τρικ για το ξεπέρασμα αυτής της δομικής αντίφασης.
5. Richard Wolff: «Οι παραλογισμοί της κρίσης» Ελευθεροτυπία 11/09/11
6. Νίκος Μπογιόπουλος : «Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε» εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη. Καλά τα λέει ο Μπογιόπουλος , μόνο που “ξεχνάει” τις απολύσεις στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις του “Κ”ΚΕ και την περιφρούρηση του αστικού κοινοβουλίου από τον συνδικαλιστικό μηχανισμό του ΠΑΜΕ . Η έμμισθη και κρατικοδίαιτη αυτή συστημική Αριστερά κάνει περισσότερο τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων και χρησιμοποιείται ως εφεδρεία του κεφαλαίου, όταν χρειάζεται να παίξει πυροσβεστικό ή κατασταλτικό ρόλο.
7. Από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή (ακόμα μια καπιταλιστική επιχείρηση με εργοδότες αυτοαποκαλούμενους κομμουνιστές)
8. Σλάβοι Ζίζεκ: « Ξυπνάμε από έναν εφιάλτη», εφημερίδα Εποχή 16/10/11
Υστερόγραφο: Αν και το ζήτημα του καπιταλισμού δεν είναι στενό ζήτημα ηθικής, ωστόσο δεν πρέπει να υποτιμάμε και την ηθική διάσταση του (που όταν, όμως ,κεντρικοποιείται γίνεται χυδαίος ηθικισμός). Σε μια επίδειξη αμοραλισμού ο επικεφαλής ενός μεγάλου επενδυτικού ομίλου Άμιτ Σαρκάρ, δήλωσε για την ελληνική κρίση. «Η δουλειά μας είναι να βγάζουμε λεφτά, όχι να σκεφτόμαστε τι θα συμβεί στους Έλληνες πολίτες. Δεν υπάρχει εξάλλου νόμος που να απαγορεύει να εκμεταλλευτείς τον μαλάκα».
Πολύκαρπος Γεωργιάδης
Φυλακές Κέρκυρας
6 Νοεμβρίου 2011
«Στην πραγματικότητα δεν έχει απομείνει πρωτογενής φτώχεια σε αυτή τη χώρα. Όπου υπάρχει φτώχεια, υπάρχει επειδή οι άνθρωποι δεν ξέρουν πώς να προϋπολογίσουν την οικονομική τους δραστηριότητα, δεν ξέρουν πώς να ξοδέψουν τα κέρδη τους κι έτσι το μόνο που τους απομένει είναι το πραγματικά σκληρό, δομικό ελάττωμα του χαρακτήρα και της προσωπικότητας τους.»
Μάργκαρετ Θάτσερ
Σήμερα φαντάζουν λίγο μακρινές εκείνες οι εποχές της νεοφιλελεύθερης αισιοδοξίας , τότε που ο θατσερισμός με ένα διάταγμα κήρυξε την παύση της ταξικής πάλης και την εξαφάνιση των ίδιων των κοινωνικών τάξεων, με τον συνακόλουθο θρίαμβο του ατομοκεντρισμού1 . Μοιάζει μακρινή και η εποχή του Φράνσις Φουκουγιάμα, με το τέλος της Ιστορίας και τον Τελευταίο Άνθρωπο , με τον παγκόσμιο θρίαμβο της φιλελεύθερης δημοκρατίας, της ένοπλης επανηθικοποίησης του πλανήτη που κήρυξε η δυναστεία Μπους για να επιβάλλει τις ιερές αρχές των “αυτορυθμιζόμενων αγορών” που ρέει άφθονο το μέλι και το γάλα(τα κέρδη και το αίμα). Ο καπιταλισμός εμφανίστηκε τότε ως η μόνη λύση στον καλύτερο δυνατό κόσμο, σε έναν κόσμο που έγινε πιο ελεύθερος μετά το ξεθεμελίωμα των διδακτοριών του “υπαρκτού σοσιαλισμού” . Η αισιοδοξία των υμνητών του κοινωνικού Δαρβινισμού (της αγγλοσαξονικής εκδοχής του για την ακρίβεια)2 ξεχάστηκε πια μετά το ξέσπασμα της κρίσης το 2007-2008 και η θατσερική αμετροέπεια θάφτηκε κάτω από τις στάχτες της Τσαβικής Άνοιξης3.
Η αισιοδοξία τους χάθηκε, όχι όμως και το θράσος τους. Για μια ακόμη φορά οι συστημικοί αναλυτές και άλλοι περιώνυμοι ψιττακοί μας παρουσιάζουν την πραγματικότητα αντεστραμμένη, με τα πόδια πάνω και το κεφάλι κάτω. Τις πταίει; Μήπως τα golden boys με την απληστία τους; Ή μήπως η ανεπάρκεια του πολιτικού προσωπικού; Φταίνε οι τζογαδόροι των χρηματιστηρίων ή οι ανεύθυνοι πολίτες που εθίστηκαν στον υπερδανεισμό; Φταίει ο Θεός που μας μισεί;
Οι συστημικοί παπαγάλοι παρουσιάζουν ως αιτίες τα αποτελέσματα: οι γλισχροι και διεφθαρμένοι πολιτικοί, οι ανεύθυνοι συνδικαλιστές, οι ανώριμοι πολίτες και οι άπληστες αγορές δημιουργούν μια απλή οικονομική κρίση, μια κακή παρένθεση. Αρκεί η επανηθικοποίηση του καπιταλισμού και οι κοινές θυσίες όλων ημών (αφού μαζί τα φάγαμε!) για να ξανατοποθετηθεί το τρένο στις ράγες .
Η αλήθεια, όμως, είναι πως ο καπιταλισμός περνά την πιο βαθειά κρίση της πρόσφατης ιστορίας, ίσως βαθύτερη και από το κραχ του 1929, η οποία είναι μια κρίση δομική και συστημική, μια τυπική κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων και υπερπαραγωγής εμπορευμάτων. Δεν μπορούμε, όμως, να μιλάμε για μια απλή “ οικονομική κρίση”, για ένα τεχνοκρατικό πρόβλημα, αλλά για μια ΚΑΘΟΛΙΚΗ κρίση αναπαραγωγής του καπιταλισμού , που αγγίζει όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, κάθε πλευρά των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων, ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες μορφές που παίρνει κάθε φορά, μορφές που απλώς είναι διαφορετικές όψεις της ίδιας κρίσης (κρίση χρέους των νοικοκυριών, χρηματοπιστωτική κρίση, χρηματιστηριακά κραχ, κρίσεις εθνικών/κρατικών χρεών, κρίση του πολιτικού εποικοδομήματος, οικολογική ή επισιτιστική ή ενεργειακή κρίση κτλ).
Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε τα έτη 2007-2008 μετά την κατάρρευση της αγοράς των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων (subrimes) στις ΗΠΑ και συνεχίζεται ως τις μέρες μας συνεχώς μετασχηματιζόμενη, αφού ζούμε ήδη το πέμπτο έτος ύφεσης ή αναιμικής ανάπτυξης. Για να κατανοήσουμε καλύτερα όμως το σήμερα πρέπει να επιστρέψουμε για λίγο στην δεκαετία του 1970.
Η αριστερά του κεφαλαίου με τα συνηθισμένα της κλαψουρίσματα αναπολεί νοσταλγικά τον ειδυλλιακό χρυσό αιώνα του κεϋνσιασμού και ξορκίζει μετά βδελυγμίας το φάντασμα του νεοφιλελευθερισμού. Στο μεταφυσικό ντελίριο παρουσιάζει λίγο ως πολύ την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού ως μια απλή απόφαση άπληστων σκοτεινών κέντρων.
Στην πραγματικότητα, όμως, η νεοφιλελεύθερη διαχείριση του καπιταλισμού δεν προέκυψε αυθαίρετα, αλλά ήταν η απάντηση στην οριστική χρεοκοπία της κεϋνσιανικής διαχείρισης. Με κομβικό γεγονός την πετρελαϊκή κρίση του 1973 ξεκίνησε ένα πρώτος γύρος νεοφιλελεύθερης επίθεσης του κεφαλαίου και αναδιάρθρωσης της παραγωγής. Ο δύσκαμπτος φορντισμός αντικαταστάθηκε από την “εργασιακή ευελιξία” ,το προλεταριάτο κατακερματίστηκε και η εργατική δύναμη απαξιώθηκε. Το κεφάλαιο επιτάχυνε τη διεθνοποίηση του και επιχείρησε τη φυγή του προς τη χρηματοπιστωτική σφαίρα.
Όλη αυτή η μακρόχρονη διαδικασία (που φευγαλέα μόνο περιγράφηκε εδώ) δημιούργησε μια στασιμότητα των μισθών, δηλαδή ακόμα έναν κίνδυνο για ένα εκ νέου ξέσπασμα μιας κρίσης υπερσυσσώρευσης και υπερπαραγωγής4 . Η απάντηση ήρθε με τη διέγερση της κατανάλωσης μέσω του υπερδανεισμού (πάσης φύσεως δάνεια, πιστωτικές κάρτες, αγορές με δόσεις κλπ). Η τακτική της διόγκωσης της πίστωσης προς τις εργαζόμενες τάξεις έδωσε αρκετές ανάσες στον δυτικό καπιταλισμό, σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους, όπως το άνοιγμα νέων αγορών (μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ ή μέσω των “πολεμικών επενδύσεων”), η νεοαποικιοκρατία, οι ιδιωτικοποιήσεις κλπ.
Η τακτική του προσωρινού ξεπεράσματος αυτής της δομικής αντίφασης (στασιμότητα μισθών από τη μία και από την άλλη ανάγκη πώλησης των εμπορευμάτων για την αποφυγή κρίσης υπερπαραγωγής), τελικά προκάλεσε περισσότερα προβλήματα από αυτά που στην πραγματικότητα έλυσε, μετατοπίζοντας απλώς την κρίση : «Καθώς το κόστος του αμερικάνικου ονείρου», γράφει ο αμερικανός οικονομολόγος Richard Wolff : «διαρκώς αυξανόταν, ενώ δε συνέβαινε κάτι ανάλογο με τους μισθούς, τα νοικοκυριά δανειζόντουσαν πλέον όλο και περισσότερο(υποθήκες, πιστωτικές κάρτες, δάνεια για αυτοκίνητα, σπουδές). Τα χρέη συσσωρεύονταν στη βάση της στασιμότητας των πραγματικών μισθών. Αυτή η μη βιώσιμη πιστωτική φούσκα έσκασε το 2007[…] Από τη δεκαετία του 1970, τράπεζες ασφαλιστικές εταιρίες και hedge funds ήταν σε μια διαρκή κούρσα εφεύρεσης νέων κερδοσκοπικών εργαλείων για τα αυξανόμενα χρέη των αμερικάνικων νοικοκυριών. Αυτές οι χρηματοπιστωτικές κερδοσκοπικές διεργασίες ήταν πολύ πιο κερδοφόρες από τα εκτοξευμένα στα ύψη κέρδη των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων που διατηρούσαν στάσιμους τους πραγματικούς μισθούς των εργαζομένων ακόμα και ενώ η αυξανόμενη παραγωγικότητα απέφερε σε αυτές τις επιχειρήσεις περισσότερο προϊόν ανά εργαζόμενο. Τα τεράστια κερδοσκοπικά κέρδη παρότρυναν τους χρηματοπιστωτές να δανείζονται σε ένα αυτό-ενισχυόμενο σπιράλ που ήταν ακόμα περισσότερο απαλλαγμένο από τα επίπεδα χρέους των νοικοκυριών πάνω στα οποία ήταν βασισμένο. Η βάση όμως κατέρρευσε καθώς εκατομμύρια αμερικάνοι εργαζόμενοι δεν μπορούν πλέον να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Το ίδιο έγινε και με τις χρηματοπιστωτικές φούσκες που είχαν χτιστεί πάνω σε αυτά τα χρέη.»5
Η συνέχεια γνωστή :πακέτα διάσωσης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, κοινωνικοποίηση των ιδιωτικών ζημιών δηλαδή και ξέσπασμα κρίσεων εθνικών/κρατικών χρεών. Τα υπόλοιπα τα ζούμε στο πετσί μας…
Μια επιφανειακή προσέγγιση εύκολα μπορεί να ρίξει το φταίξιμο εξ ολοκλήρου στους “ανήθικους” κερδοσκόπους, διαχωρίζοντας την “καλή” πραγματική/παραγωγικήοικονομία από την “κακή” κερδοσκοπία. Στην πραγματικότητα όμως η κερδοσκοπία (ως αδιαχώριστο, τμήμα του καπιταλισμού και όχι ως τυχαίο προϊόν της δήθεν κακής χρήσης του) δεν είναι η πραγματική αιτία της κρίσης, αλλά αντίθετα : «είναι το αρχικό μόνο πεδίο πάνω στο οποίο εκδηλώνεται η κρίση του υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου. Η κερδοσκοπία δε συνιστά μια “παρα φύσιν” λειτουργία στο πλαίσιο του καπιταλισμού. Πρόκειται για εκδήλωση της ίδιας της φύσης και της νομοτελειακής λειτουργίας ενός συστήματος[…]» (Μπογιόπουλος)6. Στα “Κείμενα για την Οικονομία7 και την πολιτική” ο Ένγκελς σχολίαζε για την κρίση που ξέσπασε στα μέσα του 19ου αιώνα, με λόγια που είναι σα να γράφτηκαν σήμερα. « Όπως πάντα η ευημερία τροφοδότησε πολύ γρήγορα την κερδοσκοπία. Η κερδοσκοπία επέρχεται κανονικά σε περιόδους στις οποίες η υπερπαραγωγή βρίσκεται ήδη σε πλήρη ανάπτυξη. Προσφέρει στην υπερπαραγωγή τα προσωρινά κανάλια διοχέτευσης της, ενώ με αυτόν τον τρόπο επιταχύνει την εκδήλωση της κρίσης και εντείνει την ορμή της. Η ίδια η κρίση ξεσπά αρχικά στο πεδίο της κερδοσκοπίας και αγκαλιάζει αργότερα την παραγωγή. Όχι η υπερπαραγωγή, αλλά η υπερκερδοσκοπία – η οποία αποτελεί μόνο ένα σύμπτωμα της υπερπαραγωγής –εμφανίζεται, λοιπόν, στην επιφανειακή προσέγγιση ως αιτία της κρίσης. Ο μεταγενέστερος κλονισμός της παραγωγής δεν εμφανίζεται μόνο ως αναγκαίο αποτέλεσμα της ίδιας της προηγηθείσας έξαψής της, αλλά ως απλή συνέπεια της κατάρρευσης της κερδοσκοπίας».
Να γιατί η Αριστερά του Κεφαλαίου προσπαθεί να αναστήσει τη μούμια του κευνσιανισμού, εμμένοντας στην επιφανειακή και ηθικιστική προσέγγιση που χρεώνει την κρίση αποκλειστικά στην απληστία μιας χούφτας κερδοσκόπων (λες και υπάρχουν χασοσκόποι, όπως επιτυχημένα είπε ένας καπιταλιστής) και με τη διαχειριστική λογική ενός λογιστάκου προωθεί την (αυτ)απάτη ενός ηθικού καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο. Θέλει να συσκοτίσει το προφανές :η κρίση είναι βαθειά δομική, είναι βαθειά συστημική, είναι συνολική, είναι καθολική και όχι στενά “οικονομική” και η μοναδική έξοδος από την κρίση είναι η ανατροπή του καπιταλισμού…
ΙΙ
«Η ιδεολογία ασκεί αρκετή υλική εξουσία φροντίζοντας να μην παίρνονται στα πολύ σοβαρά οι εναλλακτικές ιστορικές αφηγήσεις. Είναι εύκολο για μας να φανταστούμε το τέλος του κόσμου. Θα δείτε πολλές ταινίες περί Αποκάλυψης. Όχι, όμως , το τέλος του καπιταλισμού»
Σλαβόι Ζίζεκ
Σήμερα βλέπουμε πως έχει ξεκινήσει μια νέα λυσσασμένη επίθεση του κεφαλαίου με αφορμή την κρίση: υπερεντατικοποίηση, επισφάλεια, ελαστικοποίηση, επίθεση στον άμεσο ή κοινωνικό μισθό, εμπορευματοποίηση κάθε ίχνους της ανθρώπινης ζωής, καταστροφή του ανθρώπινου και φυσικού περιβάλλοντος. Ένας νέος κύκλος συσσώρευσης πρέπει να ανοίξει , πατώντας επί πτωμάτων . Η όξυνση της επίθεσης ,όμως, δεν είναι μονομερής. Ένας παγκόσμιος ταξικός πόλεμος έχει ξεσπάσει, με νέα κινήματα να κάνουν την εμφάνισή τους πλάι στα παλιότερα. Κινήματα εν πολλοίς αντιφατικά, με αυταπάτες, που έχουν χάψει σε μεγάλο βαθμό τον ιδεολογικό μύθο της αιώνιας φύσης του καπιταλισμού και ρέπουν προς μια αβλαβή διαχείριση της διαμαρτυρίας. Σωστά προειδοποιεί ο Ζίζεκ , σε ομιλία του στο κίνημα κατάληψης της Wall street: «Να προσέχετε όχι μόνο τους εχθρούς, αλλά και τους ψεύτικους φίλους, που προσποιούνται ότι μας στηρίζουν, αλλά εργάζονται σκληρά για την εξασθένιση της διαμαρτυρίας μας. Με τον ίδιο τρόπο που πίνουμε καφέ χωρίς καφεΐνη, μπίρα χωρίς αλκοόλ, παγωτό δίχως λιπαρά θα προσπαθήσουν να μας σπρώξουν στην αβλαβή ηθική διαμαρτυρία[….] Έχουμε βαρεθεί τον κόσμο όπου το να ανακυκλώνουμε τα κουτάκια της coca cola, να δίνουμε μερικά δολάρια για φιλανθρωπικούς σκοπούς ή να αγοράζουμε καπουτσίνο του Starbucks, όπου το 1% πηγαίνει στους φτωχούς του τρίτου κόσμου, αρκεί για να μας κάνει να αισθανόμαστε καλά. Μετά την εξωτερική ανάθεση εργασιών και βασανιστηρίων, μετά την έναρξη της ανάθεσης των ερωτικών μας ραντεβού σε τρίτους από τα γραφεία συνοικεσίων, είδαμε ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα επιτρέψαμε ακόμα και τις πολιτικές μας υποχρεώσεις να ανατεθούν σε εξωτερικούς συνεργάτες-τις θέλουμε πίσω! »8
Στην παρούσα κατάσταση είναι αναγκαίο η συγκρότηση ενός κινήματος που θα προβάλλει ένα γνήσια αντισυστημικό περιεχόμενο, που θα στοχεύει στην ίδια την επανοικειοποίηση της ζωής μας. Ενός κινήματος με βαθειά αντιεξουσιαστική δομή, καθώς δεν είναι μονάχα ο καπιταλισμός που έχει βαρέσει φαλημέντο. Μαζί του έχει χρεοκοπήσει και η νεκρόφιλη Αριστερά, τόσο η ροζ που θέλει να αναστήσει τον Κέινς, όσο και ο μπολσεβικισμός που προσδοκά ανάσταση του πατερούλη Στάλιν. Μαζί με τον καπιταλισμό, χρεοκοπούν και οι εξουσιαστικές αναγνώσεις της ιστορίας που θέλουν την κοινωνική απελευθέρωση να επιβάλλεται από τα πάνω προς τα κάτω, μέσα από πεφωτισμένες κομματικές δικτατορίες. Η κοινωνική απελευθέρωση δεν είναι μια κατασκευή που επιβάλλεται από τους κατέχοντες την απόλυτη αλήθεια κομισάριους. Η κοινωνική απελευθέρωση είναι δημιουργία, είναι η εφαρμογή στην πράξη της δημιουργικής/επινοητικής δραστηριότητας των προλεταρίων, είναι η από τα κάτω λαϊκή αντενέργεια.
Για αυτό και στη παρούσα ιστορική στιγμή, που είναι κρίσιμη όσο ποτέ, πρέπει να ενδυναμώσουμε το μέχρι σήμερα ανεπαρκές αντιεξουσιαστικό κίνημα, χτίζοντας νέες αλληλέγγυες κοινωνικές σχέσεις, ανταγωνιστικές προς τις υπάρχουσες σχέσεις του φιλοτομαρισμού, της αλληλοφαγίας και του ανταγωνισμού (ενίοτε και “ελεύθερου”…)
Χρειαζόμαστε όσο ποτέ αντιδομές σε διαλεχτική σχέση με τους νέους κοινωνικούς αγώνες και τα αναδυόμενα κινήματα και όχι αποκομμένες νησίδες αυτοαναφορικότητας και ανακύκλωσης των εαυτών μας. Να μη μας τρομάζει η αντιφατικότητα των κινημάτων αυτών, αλλά ούτε και η δική μας αντιφατικότητα. Πέρα από μουχλιασμένες λογικές ʽʼεπαναστατικής καθαρότηταςʼʼ, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως δε θα μπορέσουμε ποτέ να πιάσουμε ψάρια αν δεν βρέξουμε κώλο.
Ο καπιταλισμός βρίσκεται στην άκρη του γκρεμού. Ας τον βοηθήσουμε να κάνει ένα βήμα μπροστά…
Σημειώσεις:
1. «Δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν μόνο άτομα», έλεγε η Μάργκαρετ Θάτσερ. Με την ίδια λογική, δεν υπάρχει καθόλου νερό, υπάρχουν μόνον δύο άτομα υδρογόνου και ένα άτομο οξυγόνου …
2. Σε αντίθεση με τον γερμανικό κοινωνικό δαρβινισμό (από τον Ερνστ Χέκελ ως τους ναζί) που βασίζονταν στη συγκρότηση ενός ισχυρού δικτατορικού κράτους, ο αγγλοσαξωνικός κοινωνικός δαρβινισμός βασίζεται στον “ελεύθερο ανταγωνισμό” και την ελαχιστοποίηση του ρόλου του κράτους, το οποίο περιορίζεται περισσότερο στον τομέα της καταστολής. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτού του νεοφιλελεύθερου “αντικρατισμού” είναι ο Γκρόβερ Νάρκουιστ: . «Δε θέλω να καταργήσω το κράτος, απλώς θέλω να συρρικνώσω τόσο πολύ το μέγεθος του, ώστε να μπορώ να το σύρω στο μπάνιο μου και να το πνίξω μέσα στην μπανιέρα» (βλ. Naomi Klein : “ Το Δόγμα του Σοκ,” εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη)
3. Τσαβική όχι από τον δημοφιλή ηθοποιό των stand up comedy Ούγκω Τσάβες , αλλά από την λέξη των Ρομά τσχαβο/τσαβός/chan, που σημαίνει παιδί. Στην Αγγλία με τη λέξη αυτή χαρακτηρίζονται υποτιμητικά τα παιδιά της εργατικής που φοράνε συνήθως αθλητικές φόρμες. Πρώτος ο τραγουδιστής της ροκ Φραν Χίλι , χαρακτήρισε την εξέγερση της αγγλικής προλεταριακής νεολαίας τον Αύγουστο του ʼ11 ως Τσαβική Άνοιξη, παραπέμποντας στην Αραβική Άνοιξη (βλ. Owln Jones: “Βρετανία :η εργατική τάξη πάει στην κόλαση”, στη ελληνική έκδοση της Le Monde Diplomatique, Ελευθεροτυπία, 9!10!11)
4. Γράφει ο Μαρξ για μια από τις πιο δομικές αντιφάσεις του καπιταλισμού : «Οι εργάτες σαν αγοραστές εμπορευμάτων έχουν μεγάλη σημασία για την αγορά. Η κεφαλαιοκρατική όμως κοινωνία έχει την τάση να περιορίζει στο κατώτερο όριο την τιμή του εμπορεύματος της(της εργατικής δύναμης) όταν αντικρίζει τους εργάτες ως πουλητές. »Η υπερδιόγκωση του υπερδανεισμού υπήρξε ως ένα τρικ για το ξεπέρασμα αυτής της δομικής αντίφασης.
5. Richard Wolff: «Οι παραλογισμοί της κρίσης» Ελευθεροτυπία 11/09/11
6. Νίκος Μπογιόπουλος : «Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε» εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη. Καλά τα λέει ο Μπογιόπουλος , μόνο που “ξεχνάει” τις απολύσεις στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις του “Κ”ΚΕ και την περιφρούρηση του αστικού κοινοβουλίου από τον συνδικαλιστικό μηχανισμό του ΠΑΜΕ . Η έμμισθη και κρατικοδίαιτη αυτή συστημική Αριστερά κάνει περισσότερο τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων και χρησιμοποιείται ως εφεδρεία του κεφαλαίου, όταν χρειάζεται να παίξει πυροσβεστικό ή κατασταλτικό ρόλο.
7. Από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή (ακόμα μια καπιταλιστική επιχείρηση με εργοδότες αυτοαποκαλούμενους κομμουνιστές)
8. Σλάβοι Ζίζεκ: « Ξυπνάμε από έναν εφιάλτη», εφημερίδα Εποχή 16/10/11
Υστερόγραφο: Αν και το ζήτημα του καπιταλισμού δεν είναι στενό ζήτημα ηθικής, ωστόσο δεν πρέπει να υποτιμάμε και την ηθική διάσταση του (που όταν, όμως ,κεντρικοποιείται γίνεται χυδαίος ηθικισμός). Σε μια επίδειξη αμοραλισμού ο επικεφαλής ενός μεγάλου επενδυτικού ομίλου Άμιτ Σαρκάρ, δήλωσε για την ελληνική κρίση. «Η δουλειά μας είναι να βγάζουμε λεφτά, όχι να σκεφτόμαστε τι θα συμβεί στους Έλληνες πολίτες. Δεν υπάρχει εξάλλου νόμος που να απαγορεύει να εκμεταλλευτείς τον μαλάκα».
Πολύκαρπος Γεωργιάδης
Φυλακές Κέρκυρας
6 Νοεμβρίου 2011
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Orthologistis
Εκκολαπτόμενο μέλος
Ο ΣΕ ΟΠΟΙΟΝ ΑΡΕΣΟΥΜΕ... ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΝ ΘΑ ΜΠΟΡΕΣΟΥΜΕ! αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Φοιτητής και μας γράφει απο Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Έχει γράψει 226 μηνύματα.
13-12-11
01:56
σορυ που σου το λεω αλλα δεν μου πρωτεινες αλλεσ λυσεις εκτος απο τον καπιταλισμο και πωσ αυτες θα υλοποιηθουν στην πραξη.... τα προβλημματα του καπιταλισμου ειναι γνωστα αλλα δεν μπορω να σκεφτω αλλο συστημα πιο λειτουργικο, του καπιταλισμου με κοινωνικη πολιτικη , δηλαδη βελτιωση του καπιταλισμου, βασισμενο σε μια πιο σοσιαλιστικη προοπτικη(σε καμια περιπτωση δεν ενοω πασοκ... λεγωντας σοσιαλιστικη εννοω με κοινωνικα επιδωματα , μεριμνα για τισ πιο ασθενεισ κοινωνικα ταξεις, δωρεαν υγεια παιδεια και καλυτερεσ παρεχομενες υπηρεσιες κ.λ.π) ....
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Mr. Crowley
Διάσημο μέλος
Ο Mr. Crowley αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Φοιτητής. Έχει γράψει 3,046 μηνύματα.
13-12-11
14:37
Sorry που στο λέω αλλά δεν είναι δικό μου το κείμενο,οπότε άκυρο το β' ενικό.Τα υπόλοιπα βαριέμαι να τα σχολιάζω.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
boss.
Δραστήριο μέλος
Ο boss. αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Φοιτητής και μας γράφει απο Μύκονος (Κυκλάδες). Έχει γράψει 784 μηνύματα.
13-12-11
17:25
τοτε για ποιο λογο, ανοιγεις ενα θεμα συζητησης εαν βαριεσαι να απαντησεις ? απλα να πεις αυτο που θες να πεις εσυ, και στα αρχιδια μας, η αποψη των αλλων, συνχαρητηρια! πολυ σωστη σταση ανθρωπου!
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Mr. Crowley
Διάσημο μέλος
Ο Mr. Crowley αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Φοιτητής. Έχει γράψει 3,046 μηνύματα.
13-12-11
18:21
τοτε για ποιο λογο, ανοιγεις ενα θεμα συζητησης εαν βαριεσαι να απαντησεις ? απλα να πεις αυτο που θες να πεις εσυ, και στα αρχιδια μας, η αποψη των αλλων, συνχαρητηρια! πολυ σωστη σταση ανθρωπου!
Γιατί μ'αρέσε το άρθρο,apparently.Για τις απόψεις των άλλων,truly,στ'αρχίδια μου,they are are like assholes,as it is usually said.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
vassilis498
Διακεκριμένο μέλος
Ο vassilis498 αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Έχει γράψει 7,079 μηνύματα.
13-12-11
18:31
εκτός κι αν αυτοί οι άλλοι είναι φυλακισμένοι που τους αρέσει να γράφουν πιασάρικα άρθρα
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Bemanos
Πολύ δραστήριο μέλος
Ο Μοριακός Αρχιτέκτονας αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 31 ετών, Διδακτορικός και μας γράφει απο Ηνωμένο Βασίλειο (Ευρώπη). Έχει γράψει 1,879 μηνύματα.
13-12-11
18:33
Τα φορουμ ,εξ' ορισμου φτιαχνονται για την ανταλλαγη αποψεων,και σκεψεων πανω σε διαφορα θεματα.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Mr. Crowley
Διάσημο μέλος
Ο Mr. Crowley αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Φοιτητής. Έχει γράψει 3,046 μηνύματα.
13-12-11
18:41
εκτός κι αν αυτοί οι άλλοι είναι φυλακισμένοι που τους αρέσει να γράφουν πιασάρικα άρθρα
Προφανώς,by saying what I wrote,I imply oti το "στ'αρχίδια μου" είναι η default επιλογή για μια άποψη,unless otherwise.
Απαγόρευσα σε κανέναν να ανταλλάξει απόψεις με οποιονδήποτε?
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Gaspar
Περιβόητο μέλος
Ο Gaspar αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Μας γράφει απο Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Έχει γράψει 4,101 μηνύματα.
14-12-11
01:23
Γιατί ο καπιταλισμός λειτουργεί καλύτερα; διότι είναι το μόνο κοινωνικό και οικονομικό σύστημα που ευθυγραμμίζεται με το ανθρώπινο πνεύμα για επίτευγμα,την φιλοδοξία,την αυτο-βελτίωση την αυτοεκτίμηση, και την πρωτοβουλία.
είναι κατι σαν την φυσική επιλογή του δαρβίνου. ο ασθενής χρεωκοπεί αναχρηματοδοτώντας τον υγιή.
εφαρμόζεται χιλιάδες χρόνια.
(και στην φύση δισεκατομύρια..)
η ανθρωπότητα σαν σύνολο δέν θα πάψει ποτε να λειτουργεί και να σκέφτεται καπιταλιστικά. είναι στην φύση μας.
sorry,αυτη είναι η πικρή αλήθεια.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
vassilis498
Διακεκριμένο μέλος
Ο vassilis498 αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Έχει γράψει 7,079 μηνύματα.
14-12-11
01:32
Γιατί ο καπιταλισμός λειτουργεί καλύτερα; διότι είναι το μόνο κοινωνικό και οικονομικό σύστημα που ευθυγραμμίζεται με το ανθρώπινο πνεύμα για επίτευγμα,την φιλοδοξία,την αυτο-βελτίωση την αυτοεκτίμηση, και την πρωτοβουλία.
είναι κατι σαν την φυσική επιλογή του δαρβίνου. ο ασθενής χρεωκοπεί αναχρηματοδοτώντας τον υγιή.
εφαρμόζεται χιλιάδες χρόνια.
(και στην φύση δισεκατομύρια..)
η ανθρωπότητα σαν σύνολο δέν θα πάψει ποτε να λειτουργεί και να σκέφτεται καπιταλιστικά. είναι στην φύση μας.
sorry,αυτη είναι η πικρή αλήθεια.
για την ακρίβεια ο καπιταλισμός μετράει κάπου 200-300 χρόνια εφαρμογής...
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Gaspar
Περιβόητο μέλος
Ο Gaspar αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Μας γράφει απο Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Έχει γράψει 4,101 μηνύματα.
14-12-11
01:55
Ο καπιταλισμός είναι ένα οικονομικό σύστημα όπου η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και διακίνησης των προϊόντων, όπως και οι επενδύσεις σε οικονομικά αγαθά, παραγωγή, κατανομή, το εμπόριο και υπηρεσίες, κατέχονται από ιδιώτες, με κυρίαρχο κίνητρο/στόχο το κέρδος
https://el.wikipedia.org/wiki/Καπιταλισμός
αυτο ίσχυε απο ανέκαθεν. απλα τα τελευταία 300 χρόνια πήρε το όνομα καπιταλισμός.
το κερδος και η ιδιοκτησία είναι έννοιες τοσο παλιές όσο ο ίδιος ο άνθρωπος
https://el.wikipedia.org/wiki/Καπιταλισμός
αυτο ίσχυε απο ανέκαθεν. απλα τα τελευταία 300 χρόνια πήρε το όνομα καπιταλισμός.
το κερδος και η ιδιοκτησία είναι έννοιες τοσο παλιές όσο ο ίδιος ο άνθρωπος
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
vassilis498
Διακεκριμένο μέλος
Ο vassilis498 αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Έχει γράψει 7,079 μηνύματα.
14-12-11
02:05
εξ' απ' ανέκαθεν*
Στα παλαιότερα χρόνια δεν είχες καπιταλισμό είχες φεουδαρχία. Έναν βασιλιά και το κοντινό περιβάλλον των ευγενών, γαλαζοαίματων. Όλη η εξουσία ασκούμενη από τον βασιλιά. Πρακτικά οι λίγοι έκαναν ό,τι ήθελαν, κανονικά και με το νόμο, ο λαός δεν αποφάσιζε για τίποτα, και ο πλούτος σπάνια άλλαζε χέρια.
Στον καπιταλισμό η βασική ιδέα είναι ότι όποιος και να είσαι, αν ξεκωλοθείς στη δουλειά θα πλουτίσεις. Επίσης την εξουσία ασκούν συγκεκριμένα άτομα ανεξαρτήτου πλούτου και δεν υπάρχουν αριστοκράτες.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Χρήστες Βρείτε παρόμοια
-
Φορτώνει...
