Έλξη αναφορικού

[Nihilist]

άλλωστε, για να πάω το πράγμα λίγο παραπέρα, ποιες επικοινωνιακές ανάγκες θα επικαλεστούμε, για να δεχτούμε ως συντακτικώς λανθασμένη αλλά επικοινωνιακά ορθή μια πρόταση σαν κι αυτή: "η Εκκλησία δέχεται τους κατατρεγμένους"; Ποιες, αντιθέτως, επικοινωνιακές ανάγκες θα επικαλεστούμε, για να δεχτούμε ως συντακτικώς ορθή αλλά επικοινωνιακά λανθασμένη μια πρόταση σαν κι αυτή: *"η Εκκλησία δέχεται οι κατατρεγμένοι"; Δεν είναι πασιφανώς αντιγραμματική η δεύτερη πρόταση;

Πράγματι, μια δευτερεύουσα πρόταση μπορεί να συμπτυχθεί σε μετοχή. Η διαφορά όμως είναι πως η μετοχή είναι κλιτό μέρος του λόγου, γι’ αυτό θα τεθεί σε αιτιατική:«τους κατατρεγμένους». Η πρόταση όμως δεν κλίνεται, δεν έχει πτώσεις, μπαίνει αυτούσια.

Και μη σταθείς στη χρήση των μετοχών· αυτές δεν είναι τίποτε άλλο από τη συνεπτυγμένη μορφή των αναφορικών προτάσεων.

Πώς να μην σταθώ, όταν η μία μορφή είναι κλιτή, ενώ η άλλη άκλιτη;

οπότε σε μια άλλη γλωσσική μορφή, αυτήν δηλαδή της συντακτικής ισοδυναμίας, είναι και παραείναι πτωτικές, εφόσον λαμβάνουν τη θέση ουσιαστικού. Και για να ξεφύγουμε από τις αναφορικές, ας πάρουμε τις ειδικές: "Διαπίστωσα ότι είναι ανάγκη να φύγεις" = "διαπίστωσα την ανάγκη να φύγεις" [ότι είναι ανάγκη = την ανάγκη]. Η ειδική πρόταση αποτελεί πτώση (αιτιατική).

Η λέξη κλειδί είναι εδώ το «άλλη» γλωσσική μορφή. Η ειδική πρόταση είναι άκλιτη, γι’ αυτό και το «ότι είναι ανάγκη να φύγεις» δεν είναι κάποια πτώση, όπως και το «όσοι με βοήθησαν» επίσης δεν είναι κάποια πτώση. Μπαίνουν αυτούσιες ως αντικείμενα στο ρήμα. Το ότι μπορείς να τις μετατρέψεις σε κλιτό μέρος του λόγου δε μου λέει κάτι, εμείς για την άκλιτη πρόταση μιλάμε. Ελπίζω να καταλαβαίνετε τι εννοώ.

Έχεις άλλα πραγματικά παραδείγματα τέτοιας συντακτικής ορθότητας που να απορρίπτονται πλήρως από τους φυσικούς ομιλητές της ελληνικής γλώσσας; Η ερώτηση δεν είναι ρητορική.

Δεν μου έρχεται κάτι προς το παρόν, αλλά σίγουρα θα υπάρχουν.

Αν υπάρχει γλωσσολόγος που συμφωνεί μαζί σου, θα ήθελα να το ξέρω, ώστε να διαπιστώσω τι λέει η σύγχρονη γλωσσολογία επί αυτών των συντάξεων. Μη με παρεξηγήσεις, σε παρακαλώ· δεν υπάρχει ίχνος ειρωνείας στα λόγια μου.

Όχι, δεν γνωρίζω κάποιον, προσωπικές εκτιμήσεις εκφράζω. Εξάλλου δεν ξέρω καν αν έχει ασχοληθεί κάποιος γλωσσολόγος με όλο αυτό, κυρίως δημοσιογράφοι-«καθαρολόγοι» τα αναπαράγουν. Προσωπικά τα βρίσκω όλα δόκιμα, αλλά αποφεύγω συνειδητά το «όλους όσους» ακριβώς επειδή έχει στιγματιστεί από αυτή την εκστρατεία «γλωσσικης καθαρατότητας».

Πάντως, κι εσείς ο ίδιος αναρωτηθήκατε για την συντακτική ορθότητα του «Ευχαριστώ όσους βοήθησαν». Πράγματι, συντακτικά δεν δικαιολογείται. Με το «ευχαριστώ όσοι βοήθησαν», όμως, δεν υπάρχει κάποιο συντακτικό πρόβλημα. Το «όσοι» τίθεται σε ονομαστική επειδή είναι υποκείμενο ρήματος, ενώ όλη η αναφορική μπαίνει αυτούσια ως αντικείμενο στο «ευχαριστώ». Δεν δικαιολογείται να πούμε «όσους», γιατί δεν είναι αυτό το αντικείμενο, αλλά η πρόταση. Το ίδιο συμβαίνει στο «Διαπίστωσα ότι είναι ανάγκη να...». Πάλι η ειδική, ως πρόταση, είναι άκλιτη και μπαίνει αυτούσια ως αντικείμενο. Η μόνη διαφορά με την αναφορική πρόταση, είναι πως η τελευταία εισάγεται με κλιτό μέρος του λόγου, αλλά αυτό είναι αδιάφορο, εφόσον θέση αντικειμένου επέχει όλη η πρόταση.

 

[Scholar]

Γι' αυτό είπα χθες ότι δεν σκοπεύω να επανέλθω στη συζήτηση, από τη στιγμή που δεν πείθω και δεν πείθομαι. Αναπαράγουμε διαρκώς τα ίδια "επιχειρήματα" και "αντεπιχειρήματα" χωρίς νόημα. Άσε που φοβάμαι ότι κουράσαμε όλους όσους (ή όλους όσοι; ) μας παρακολουθούν.

Ευχαριστώ τους πάντες για τον διάλογο!